POBREZIA ETA MARJINATUAK ARO BERRIAN LABUR AZALDUZ

Espainiako eta Europako errealitaterik ikusgarriena edo nagusienetarikoa Aro Berrian sozialki zeuden ezberdintasunak ziren, zeina onaertua zegoen eta pentsaera kristau eta jerarkiko baten konformismo batengatik bltzatua. Txiroa beharrezkoa du aberatsak bera egoera sozial horretan irauteko.

"¿Qué son otra cosa los pobres a quien damos, sy non unos mensajeros nuestros que llevan al çielo lo que enviamos con ellos?"¹

Gizarte honetan dakigun bezala, txiro izatera aberats izatera iristea bezala dugu, hots, herentziaren bitartez. Bestalde, bi txiro mota aurkitzen ditugu. Alde batetik, benetako txiroa, asko direnak eta bestalde, aldiz, gezurretazko txiroak. Bigarren hauek pikareskaren protagonistak izan ziren. Benetako txiroak estatuaren aldetik babestuak egongo dira, eta faltsuak, aldiz, hauen kontra joango dira, zeren eta gaitz guztiak ekartzen zituzten. Azken batean, bi txiro mota hauek on eta txarren aldera jarriko dituzte, hots, benetako txiroak onak eta txiro faltsuak gaiztoak izango direlarik. Azken batean hau marginazio sozialaren ondorio dugu. Bestalde, Aro Berriko Espainian ematen den marjinazio sozialaren fenomenoa, tratamendu diskriminatzaile baten gauza dugu. Hori dela eta, txiro faltsua ijituen antzera kontsideratzen da eta hau moriskoen aldera ere bai. Ijito, nahiz morisko guztiak gaiztoak dira eta horrela haien kontra egin beharra dago. 

 

Beste adibide bat izango litzateke peregrino baten eta eskale baten artean. Nahiz eta peregrinoa kanpotarra izan, moneta bat ateraz gero, bere intenzioak onak izango dira eta ongietorria izango da, baina eskaleak ez du tratu berdina izango nahiz eta bere bidaiak arazorik ez eman eta intentzio onez beterik egon. Txiroekin berdin gertatzen da. Justifikatzen den txiroari lagundu nahi dio, marjinatuen kopurua gutxitu nahi duen bezala, baina aldi berean ezberdintasunak bultzatzen eta handitzen ditu eta marjinazio permamente eta onartu batera ematen dio bidea.

Pobrezia landa eta hiri munduko fenomeno bat dugu. Hirian pobrezia iraunkor bat aurkituko dugu, zeina marjinatuena (prostituta, alarguna, moriskoa, gizon zaharra, etab.), eskaleena, langabearen eta lanbide inproduktiboak egiten dituzteen (limosna eskatzen duena, zapataria edota ermitaua) gunea den.

Txiroak azken batean marjinatuak dira, baina Aro Berrian existitzen dira beste marjinatu mota batzuk, hots, ijituak, moriskoak, agoteak, eskaleak, etab.

1603an Valladoliden eta 1609 eta 1610an Madrilen zelebratutako Gaztelako Gorteetan argi eta garbi ikusten da nola sintetizatzen dituzten estereotipo horiek, zeinetan ijitoak deskribatzen dituzten: lapurrak, eskaleak, gezurtiak, kristau txarrak eta bekatuen autore.

Antzeko zerbait gertatzen dan moriskoekin gizartean: oso emankorrak direla, kristau txarrak, diruaren tratuaren eta komertzioaren lanbideak kentzen dituzten eta Estatuarentzat arrisku bat direlarik. Alferrak inproduktibo bezala agertzen dira besteen esfortzuarekiko bizi direnak, ez duten zergarik ordaintzen eta bakarrik gaitzak ekartzen dituztenak. Aurreiritzi guzti hauek bizio koadro batean ezartzen ditu. Ijitoei dagokionez, gune altuetan ezarri nahi izaten du estatuak kontrolatuak izan daitezen. Nahi dena da ijitoak kontrolatu, bizitzeko erak erakutsi eta lurra lantzeko lanetan jarri, aparte izan daitezen bestalde. 

Moriskoei dagokionez, estatuaren tratuari dagokionez oso ezaguna dugu. Kanporaketa izango da azken puntua hauekiko. Horrela, kristauak folklorearekin soilik identifikatzen dira moriskoekin. Indetifikatzeko sistema hori inkisizioaren errepresioaren eta jarduera kateketikaren kausa izan zien eta horrela ez zuten izango manifestaziorik kristau zaharak eskandalizatuko zituenak.

Alperrei dagokionez, Estatuak aparte ezarritako kolektibitateetan ezarri nahiko ditu eta soldadu, marinel eta langile espezializatu bezala.

Estatuak, azken batea, pobrezia izkutatu nahiko du, faltsua eta nahita eragindako pobrezia erreprimituz eta benetako edo fustifikatutako pobreei laguntzak emanez. Izakien konbertsioaren eta konzentrazioak (ijito eta alperrak) ezaugarri sozialen homogeneizazioaren lehen pausoa izango da Estatu Modernoetan.

1MOHEDANO HERNÁNDEZ, J.M..El Espéctaculo de los legos. Texto inédito del siglo XV. Madrid. CSIC. 1951.Pag. 163.

1631ko Bizkaiko Gatzaren Matxinada

Oraingo honetan Bizkaian 1631n eman zen gatzaren matxinadaren inguruan hitz egingo dugu. Errebolta hau, gero ondorengo matxinaden aintzindari bilakatu zen. Garaiari dagokionean, monarkia absolutisten garaia dugu eta erregeek beren buruetan botere guztia kontzentratzeko sahiakerak egiten dituzte. Azken batean, zentralismo prozesu guzti honek matxinada horiek eragin zituen, hots, erregeek hartuko dituzten neurriek herria deskontentuan utzi dutela eta. Hori dela eta, 1631an emandako gatzaren matxinada mota horietako errebolta bat izango da, eta nagusiena izango dena XVII.mendean.

Aro berrian zehar Bizkaian konfliktu dezente jazo ziren. Garrantzitsuenak 1631-34ko gatzaren matxinada, 1718ko matxinada eta 1808ko Zamakolada izan ziren. Hala ere, 1766ko matxinadak ere eragin zion jauntxoari.

Hiru konfliktuak momentu ezberdinetan jazotzen dira, baina geografikoki toki berean ematen direlarik, hots, Nervión bailararen inguruan. Hirurak batera hartuz gero, ikusten dugu nola jauntxoaren papera geroz eta okerragora joango den denbora pasa ahala eta nola joango den igotzen nukleo urbanoen eta hirien distrito handien garrantzia.

Matxinaden ezaugarrietako bat dugu nola kanpoko botere horien kontra altxatu ziren, baina azkenean barneko matxinada bat bezala jarraitu zuen, hots, Bizkaiako gizarteko talde ezberdinen arteko konfliktoa bihurtu arte.

Gatzaren matxinadaren inguruan gehiago sartuko gara, besteak alde batera utziz, gure gaia hau delako oraingo honetan. Hau 1631-1634 artea jazo zen. Gauza da, gatzaren estankoa handitu egin zela bere prezioa igoaz, %44n igoaz honen prezioa eta honen kontra altxatu ziren, zeren eta gatza beharrezko lehengaia baitzen sukaldean aritzeko. Urtarrilak 3ko Errejimenduaren Erret Ordena notifikatu zen urtarrilaren 18an “para embargar la sal que hubiese en el Señorío, y de ponerla estancada de manera que en adelante no se venda (sino) por cuenta de la Real Hacienda”. Hau ezartzeak eragin zen altxamendua jazotzea.

Gatzaren estankoa kontraforu bat zen, zeina merkataritzaren askatasun foralaren kontra jartzen zen eta zergen salbuespenari ere bai. Gainera, hauek biak sistema horren bi zutabe nagusiak ziren. Hala ere, foruen aldeko borroka bat izatetik, presio fiskalaren kontra zihoan borroka batera ere iritsi zen, oso enfrentamendu bortitza izatera iritsiz gizarte bizkaitarraren barnean. Gainera, sistema politikoaren funtzionamendua kuestionatzera iritsi ziren.

Konfliktua egoera aldaketa batean ematen da, XVII mendeko krisia okertzen den momentuan. Gaztelako koroak finantzia behar handiak zituen, eta libreki edo zerga gabe dauden lurraldeek ordaindu zezatela ahaleginduko dira. Gatzaren matxinadak Austrien koroaren lurralde guztiei astinduko dien gora egite gatazka bat suposatzen zuen, presio fiskalarekiko deskontentuak motibaturik. “Rivolta Catalana”k eta Portugalekiko separazioak izango dira jazoko diren ekintza nabarmenenak.

Erregeak, zuekan behar finantziarioa zela eta, Bizkaiari zerga batzuk kobratzea ahalegindu zen. Jada 1601an Bizkaiari barreiatu nahi zuen los millones kontribuziotik. Baina 1630 aldera izango da non presio fiskala modu nabarmenago batean notatzen hasten denan. Horrela, 1629an, erregeak soldadu zerbitzu bat eskatu zuen, zeina donatibo forma hartuko duen, Batzar Nagusiak onartua. Linea berdinean jarraituz, aduanak kobratuko ziren lanaren, ganadu edo abereen eta ohialen inguruan. 1631an, erregeak beste soldadu zerbitzu bat eskatu zuen, donatibo moduan, eta jaerri edo prestatu zuen gatzaren estancoa, zeinak erreboltari jatorria emango dion.

Presio fiskalak aurrera egiten zuen bitartean, horrela prezioak igoaz, biztanleriaren bizitza mailan afektatu zuen. Bizkaiako egoera nagusitzen zuena jauntxoaren botere organuak izango dira, zeinak erregearen eskakizunei baiezkoa emango dien eta zergak kobratzeare kargura zeuden. Bizkaiko aristokraziak ez zion oposiziorik jartzen monarkiak eskatzen zituen donatiboei. 1629An ere egon zen donatibo bat, baina izugarriena ordaintzeko modua izan zen (hori ordaintzeko). Erabikimen batzuk ezarri ziren (zerga moduan) produktu batzuetan: arduan (bai Bizkaiakoan bai kanpokoan), Bizkaiatik sartu edo irteten zen arraian eta, orokorrean, aduanatik pasatzen ziren merkantzia guztietan.

Azken batean, zerga hauek biztanleria guztiari afektatzen dio, baina gehienbat merkatariengan eta kaleko jendearengan, zeinak autokontsumotik hurrun zeuden.

Egoera guzti honekin eman zen krisia. Altxamendua, arazo foral batean azpian zegoela, bizkaiko protesta kontrafueroarengatik. Hala ere, foru arazoa segituan bigarren maila batera jaitsi zen eta gatazkak 1631ko iraileak egin zuen eztanda. Enfrentamendu honetan presio fiskalaz eztabaidatzen ziren eta hau eta gero, boterean zeudenak eta hauen sistemak hasiko dira dudan jartzen.

Gatazkak ez zuen denbora asko iraun. Gertakizun nagusiak 1631ko Gernikako Batzarra, 1632ko urriko Bilboko matxinada eta 1633ko otsaileko Batzar Nagusia izan ziren.

Lehen gertakizuna, hots, 1631ko irailaren 23ko Batzar Nagusiak atzeratu beharra izan ziren animoen berotzeagaitik. 24 egunetan jazo zen, 1500 bat pertsonak parte hartuaz, gutxi gora behera. Badirudi, jende arrunta zela nagusi. Hau eta gero lortu zen ez ezartzea erret antolamendua.

Bigarrenik, 1632ko urria dugu eta garai honetan gatazka gogortu egin zen, Korrejidorearen Audientziako prokuradorearen erailketarekin altxatuen partetik. Matxinada jazo zen korrejidoreak estankoa ezartzean egin zituen ahaleginengatik. Gune bezala Bilbo izan zuen. Matxinatuek beraien erreibindikazioak Bilboko udaletxean ezarri zituzten, zeinetan ez zuten gatzaz soilik hitz egiten, baizik eta ezarrita zeuden zergei buruz.

Hirugarren momentu bezala, aldiz, 1633ko Batzar Nagusiak izan ziren, zeinetan Gernikan juntatu ziren bi mila nekazari eta marinel lantzekin armaturik eta hauetako soilik batek gatzaren estankoaz zeritzon.

Matxinada errepresioarekin amaituko du, non 1634an lehen sei erresponsable nagusiak epaituak eta exekutatuak izango diren, zeinak iraultzaileen ihesa eragingo zuen. Urte berberean erregeak indultatu egin zituen matxinadan parte hartu zutenei. Bizkana errepresioa hasi zen hau eta gero: “se suplicó al Rey acordarse, que castigando a las cabezas de la rebelion, se librase el Señorío del impuesto de la sal y se restituyese a éste en su antiguo gobierno y se le diese el veedor para que el comercio no pareciese”.

Faktore ezberdinek hartu zuten parte gatzaren matxinadan. Matxinada piztu zuena kontraforua izan zen. Baina, azkenean, matxinadak beste maila bat hartu zuen, hots, klase sozialen arteko borroka batean amaitu zuen. Iraultzaileak kontraforu hori onartu zutenengana joaten ziren. Ondorioz, ez zaie bururatzen zuzenki gobernu eta monarkiaren aurka joatea. Kanpotik zegoen interbentzioak egingo du denak eztanda egitea eta foru sistema politikoaren kontraesanak handitzea.

Azken batean, gatza beharrezkoa zen egunerako, bai sukaldean aritzeko, eta garrantzitsuena kontserba bezala erabiltzeko, hots, arrain eta haragiaren kontserbarako.

Hala ere, azkenean, merkatariek erregeari eskaera bat bidaliko diote matxinada zapaltzeko, baita gatzaren zerga kentzeko ere bai.

Azkenik, aipatu nahiko nuke gatzaren matxinadan parte hartu zuten gehienak emakumeak izan zirela, haiek baitziren hau baloratzen zutenak, beraiek erosi eta erabiltzen baitzuten.

Emakumea eta Ebergetismoa Hispanian

Ikusi ahal izan dugu, nola ebergetismoaren munduaren barne emakumeak parte hartu izan dutela. Normalean bizitza publikoan ezagutzera emateko eta ondoren bere memoria bertan geratzeko intentzioekin eginik. Goi imperio garaietan bizitza publikoan emakumeen presentzia nabari da eta hauen botere, prestigio eta influentzia soziopolitikoa agerian uzten digute.

Goi inperioan zehar bizitza publiko munizipalean eliteetan emakumeen presentzia nabari dugu eta boterea, prestigioa, influentzia sozio-politikorako aukerak adierazten digute haien komunitateetan

Iturri naguesiena informazioa lortzeko epigrafia dugu eta honekin informazio asko jakin dezakegu: zenbat donazio egon ziren emakumeen aldetik hispanian, ze donazio mota ziren, emakume horien egoera soziala zein zen, zeintzuk ziren hauen motibazio eta interesak eta nola izan ziren errekonpentsatuak. Bestalde, epigrafiak emakume askok beraien zein irudi utzi nahi zuten ere ikusi ahal dugu.

Inskripzioek topiko literarioetatik baztertzen digute, horrela ikuspegi hobeago bat lortuko dugu emakumearen papera gizartearen barnean ikusteko. Horrela, epigrafeek mater familiasen garrantziaz hitz egingo ditu hiritarren estatusa adierazterako orduan; emakumeek egin zuten ekintza guztiak familiaren estatusa eta prestigioa mantzentzeko; sazerdozioen betetzea eta donoazioak egitea bere bizitza publikoan; emakume batzuek lortutako prestigio soziala eta asunto ekonomikoetan barneratu izana aurkezten digute.

Hispanian, 605 donazio aurkitzen ditugu eta 118 emakumeek eginak dira eta beste 34 familien donazioak, non emakumeak ageri diren perte hartzaileen artean. Probintzietan, Baetican emakumeen donazio gehiago jazo ziren Citerio eta Lusitanian baino. Lehenengoan %29.9-a eman zen (107/358) eta beste bietan %18a (36/200) eta %19,2 (9/47). Ez dakigu zehazki zergaitik ematen den probintzien arteko ekilibrio ezberdintasuna, baina azpimarratu beharra dago gehien eman zen tokia Hispania Citeriorreko gune hego-okzidentalean eman zela.

Aipatzeako da nola orienten (ekialdean) emakumeek hiri-bizitzako parte hartzea oso garatuta zegoela, sazerdozioak, liturgiak eta magistraturak betetzera arte. Baina, Hispaniako probintzietako datuek erakutsi digute, okzidenten emakumeek maila antzerakoan zeudela (baian ez hau baino gehiago). Oriente Mediterraneoko emakumeak oso garaiztik hasi ziren rol publikoak betetzen. Probintzietan, goi karguek emazte edo alabak hartzen zuten parte. Hispanian, 2 testigantza aurkitzen ditugu administrazioko goi karguen bi emazteena. Nahiz eta k.o II.mendekoak diren, bata Emerita Augustakoa dugu, zeinetan Marteren tenplu baten handitzea eman zen Domitia Vettillaren partez (L. Roscius Paculus senatorearekin ezkondua) eta, bestalde, berriz, zubi baten eraiketa daukagu, Domitia Pressillaren eskutik, VII.legioaren kanpamendu militarraren ondoan.

Hispaniako emakume asko, gehienak tokian tokiko aristokrazietako parte zirenak, gizonen antzeko donazioak egin zituzten eta, hau horrela delarik, donazioa hauek egiteko izan zituzten motibazioak gizonek izan zituztenen berdinak izango ziren: gloria eta ohorea lortzeko nahia, pertsona beraren edo bere gens-aren prestigio edo egoera soziala mantendu edo handitzea, bakoitzaren edo gens-aren memoria mantzentze komunitatean, hiriak edertzea eta biztaleriaren beharrei erantzutea. Horrela, pax deorum-a garantizatzen zuten eta beste famili edo eliteen donazioak atzean edo itzaletan geratzeko..

Lehendabizi, emakumearen sarrera bizitza publikoan eta politikan greziako ekialdean eman zen, zeina garai helenistikoan emakumeek defenditzeko ahalegin legala zuten eta baita ekintza ekonimikoetan parte hartzeko aukera ere. Hala ere, faktore garrantzitsuenak, garai helenistiko-erromatarrean, sistema ebergetikoaren garapena izan zen, zeinak aportazio ekonomikoen beharra izan zuen eta hauek familia aristokratiko hauen eskutik eman zelarik eta emakumearen papera tokian tokiko eliteei jarraikotasuna eta legitimitate dinastikoa eskuratzeko. Emakumeek beraien boterea bistan eraman zezaketen eta baita beraien posizio soziala ere beraien komunitateetan eta honekin batera, ohore edo sazerdozioengatik lehiatu eta beraien memoria komunitatean iraunarazi.

Gizonezkoen ebergetismoarekin daukan ezberdintasuna da, emakumeek funtzio politikoetarako aukera itxita eukita, behintzat mendebaldean, hauen parte hartzea bizitza publikoan limitaturik zegoen. Ondorioz, emakume askok beraien promozio aspirazioak beraien gens-eko gizonetan jartzen zuten. Honekin, berriz ere, ikusten dugu nola emakumeen ebergetismoak helburu bikoitza zuen, hots, bere ohore eta prestigio soziala handitzeaz gain, bere gens-arena ere promozionatzen zuen. Hispanian, K.o I.mendetik erditik aurrera emango zen postu sazerdotalak betez, donazioak eginez eta haien familiak promozionatuz. Horrela, haien familiak beraien hirietan gobernu karguetan jarraitzea ahabideratzen zuten eta horrela beraien prestigio eta boterea belaunaldietan egonez, baita kargu gorenetara joanez ere.

Askok ere bere prestigio eta ohorea (baita familiarena ere) adierazten zuten, ezkondu baian lehenago. Horrela, familia askok hau familien arteko loturetarako erabili zuten.

Azken batean, emakumeen parte hartzea bizitza publikoan familiaren estrategia bat bezala ulertu ahal da, “regimen de los notables” delako sortzeko intentzioarekin, baina, logikoa den bezala, aberatsenak, garrantzitsuenak eta boteretsuenak soilik egin ahal izan zuten.

Adibide gisa, Hispaliseko inkripzioan azaltzen zaigun Fabia Hadrianilla daukagu, zeina consularis filiae, senatoris uxori, senatoris sorori eta senatoris matri bezala definitzen den, hots, antzinatean emakume askok nahiko zuten distintzioa. (hija de consul, esposa de senador, hermana de senador y madre de senador).

Ted

Acabo de volver de ver la película "Ted". No sabría decir exactamente que es lo que me ha parecido. Me ha gustado, pero no me ha parecido una maravilla. Lo dejo un poco asi asi. Hacen gracía ciertas cosas, pero muchas de las veces me parecen cosas forzadas incluso me recuerda mucho a Family Guy, que en la serie de Family Guy quedarían bien pero no en una película de carne y huevo. Por lo menos eso es lo que me ha transmitido en muchos de los chistes. Me he reido, no tanto de lo esperado. Me ha gustado, no tanto de lo que me esperaba. Esta bien para pasar el rato, pero solo para eso en mi opinión. No sabría que puntuación darle, pero le daría un 5'5/10 o un 6/10. De 6 no subiría por lo menos. Si alguno de vosotros lo ha visto, que me lo comente a ver que le ha parecido. Un saludo!

SPUTNIK, MI AMOR- HARUKI MURAKAMI

"<>, pensé. Por profunda y fatal que sea la pérdida, por importante que sea lo que nos han arrancado de las manos, aunque nos hayamos convertido en alguien completamente distinto y sólo conservemos, de lo que antes éramos, una fina capa de piel, a pesar de todo, podemos continuar viviendo, así, en silencio. Podemos alargar la mano e ir tirando del hilo de los días que nos han destinado, ir dejándolos luego atrás. En forma de trabajo rutinario, el trabajo de todos los días..., haciendo, según cómo, una buena actuación. Al pensarlo, me sentí terriblemente vació.

Sueño. A veces pienso que es la única acción correcta que puedo hacer. Soñar, vivir en el mundo de los sueños..."

- Haruki Murakami, "Sputnik, mi amor".

EEUU: REFORMA Y UTOPÍA

El inicio de la industrialización, el crecimiento urbano y la llegada masiva de inmigrantes produjeron cambios a una velocidad que la sociedad americana nunca antes había conocido. La ruptura con la vida tradicional acarreo convulsiones sociales. Así, surgieron, movimientos que propugnaban o bien la reforma de la estructura social o bien cambios sociales, políticos y económicos.

En EEUU a mediados del siglo XIX, se inició un profundo debate sobre los derechos civiles: la libertad individual,... Los grupos sociales excluidos no pensaban en ser elegidos para un cargo de gobierno, sino que estos pudieren ser dueños de su destino, ser libres juridicamente y tener la posibilidad de elegir.

Desde 1800 hasta 1850 fue época de todo lo dicho. Aun así, fueron épocas de optimismo. Fue época de la expansión de los movimientos utópicos y también de reformismo con el cual creían conseguir una sociedad justa e igualitaria en EEUU. El romanticismo fue el motor de todas estas tendencias.

El segundo “Gran Despertar”

El resurgimiento del debate social, religioso y cultural permitió un reforzamiento de la sociedad civil americana, el cual fue propiciado por la irrupción del romanticismo.

El romanticismo americano tenía muchos elementos en común con la ilustración y con el republicanismo. Defendían todos que el último fin de las organizaciones sociales y políticas era la felicidad. Pero también hubo diferencias: los ilustrados defendían como única forma de conocimiento La Razón y los románticos, por el contrario, consideraban que la intuición y los sentimientos eran una buena forma de aproximación a la realidad. Pero, el movimiento de reforma romántico permitió la participación de aquellos grupos sociales marginados por la ilustración por no compartir la condición “universal” de igualdad. Esto sera un cambio importante.

Los reformistas románticos defendían que todos aquellos grupos sociales que habían sido excluidos de la vida pública fueran rescatados. Así los indígenas, afroamericanos, las mujeres, los católicos y muchos más, debían de gozar de los derechos mínimos para el ejercicio de su libertad personal. Derechos políticos no, pero civiles si.

Los primeros movimientos de reforma románticos estuvieron vinculados a una fuerte oleada de religiosidad que acompañó al triunfo del romanticismo americano. El Segundo Gran Despertar fue la respuesta a esa nueva realidad social causada por una rápida industrialización de EEUU. Un crecimiento urbano desequilibrado, la llegada masiva de inmigrantes, un sistema sanitario insuficiente, un sistema educativo incapaz de adaptarse a las nuevas necesidades, y una rápida ocupación del Oeste crearon problemas y desequilibrios que fueron denunciados por la iglesia protestante.

Este Segundo Gran Despertar, que duró más de treinta años, mantuvo a EEUU a una gran agitación religiosa. Además, terminó con la fuerza del deismo ilustrado y la mayoría de norteamericanos se acercaron de nuevo a la iglesia.

Entre 1830 y 1850, en los estados de Nueva Inglaterra, surgió un movimiento espiritual, cultural y filosófico: El transcendentalismo. Este ha influido en la cultura y en la sociedad norteamericana desde entonces. Eran considerados transcendentalistas un grupo de ensayistas y poetas muy influidos por Platón, Plotinio, las filosofías orientales y por el idealismo Alemán (y el romanticismo ingles). Ellos reivindicaban una vida espiritual más individual, cálida e intuitiva.

Aparte de los transcendentalistas, existieron por todo EEUU los espiritistas. Penetró en todas las clases sociales.

El evangelismo surgió como otro de los frutos del segundo despertar. Este credo religioso defendía la salvación a través de la fe personal. Muchas de las expresiones del evangelismo estuvieron relacionados en la práctica religiosa del Oeste. Allí se hacían grandes reuniones religiosas al aire libre. Estas acampadas al aire libre organizadas por los pastores evangélicos fueron comunes en toda la expansión hacia el Oeste. Constituía una forma de encuentro entre los colonos que vivían aislados y que habían emigrado desde distintas partes de Europa o de América. El evangelismo les unía y reforzaba la identidad americana.

También el segundo despertar tuvo un gran arraigo en el sur. Fue con esta inmensa expresión de religiosidad cuando muchos esclavos se convirtieron al cristianismo. También entre los afroamericanos libres del Norte se impulsó la religiosidad.

Existieron movimientos más radicales. Estos nuevos evangélicos eran postmilenaristas. Aun así, aparte de estos, también surgieron muchos profetas que preconizaron la inminente llegada del fin del mundo.

Comunidades utópicas

El Segundo Gran Despertar pronto provocó una corriente de reforma aparte de los evangélico. Proliferaron, por un lado, las comunidades utópicas muy influidas por el socialismo utópico europeo y también irrumpieron las movimientos de reforma que pretendían el cambio social y la regeneración moral dela nación americana.

Los movimientos utópicos del siglo XIX fueron la respuesta lógica a las graves consecuencias sociales causadas por la industrialización. Los cambios se habían acelerado y la pobreza, el abuso y el desequilibrio inundaban las ciudades. La racionalidad había causado desigualdades, enfermedad y muerte. Por eso, querían, a través de sus experiencias, crear paraísos equilibrados, bellos y racionales.

La causa de que hubiese más movimientos utópicos en América que en Europa serían por la idea desde fuera de que EEUU no tenía historia siendo un continente virgen. Esto sería una ventaja para la “utopía”, es decir, en la tierra virgen no habría leyes ni nada que entrometiesen esa “utopía”. Además, el sistema político de EEUU era admirado por liberales, republicanos y socialistas de toda Europa que consideraban que sus postulados serían mejor comprendidos allí. Unos de los personajes más importantes en estas “utopías”: Robert Owen, Charles Fourier y Etienne Cabet.

• Robert Owen → “Si queremos un grado similar de moralidad en todos los hombres es necesario la igualdad económica” = creación de comunidades = perfección de organizaciones social, económico y político.

• Charles Fourier → “La sociedad debe de organizarse en Falanges”. “ Estos habitarían tierras de propiedad comunal y vivirían de los productos agrícolas y también de artesanía” = los transcendentalistas convencidos de esto.

• Etienne Cabet → Comunidades icarianas = “el entorno era el responsable de la conducta humana. En una sociedad igualitaria, la naturaleza humana florecería de forma racional y equilibrada”.

Kontratazio etxea

Gai honi buruzko entsegua egiteko, hots, hasiera bat emateko, honen inguruan ditugun ideia nagusiak aipatuko dira: monopolioa, merkantilismoa eta kontratazio etxea. Noski hiru horiek batera erlazionaturik doaz. Hasiera batean aipatu beharko litzateke Espainia eta Amerikaren arteko merkataritza modu pribatu batean jazo zela, baina beti korearen menpe.

Alde batetik, sistema monopolisten barnean, hasieran batean esan beharko genuke nola Espainiak Portugesen sistema monopolisten irudia segitu nahirik, beraien kabuz eginiko monopolioa erakitzeko iniziatiba hartu zuten. Hortik irten ziren ondorioetako bat Sevillan ezarri zuten gune ekonomikoa izango dugu, zeinetan kontratazio etxea ezarriko den hasiera batean, nahiz eta beranduago Cadizera aldatu (1717).

Kontratazio etxeak XVII.menderarte lehen mailako elementu gisa egon zen, baina hortik aurrera jada lehen postutik kentzen zihoan, hots, Sevillako kontsulatuak nagusitzen joan ziren poliki poliki. Azken batean, bi instituzioek monopolioaren kontrolaren gidaritza partekatu zuten.

Azken batean, Espainiak eta Gaztelako koroak nahi zuena zen Ameriketatik lortzen zituzten produktuen kontrol bat bideratzea. Bertatik lortzen zituzten metal, produktu,... guztiak instituzio baten eskuetatik pasa eta kontrol antzeko bat ezartzea.

Hildo hau jarraituz, lortzen zituzten aberastasunak zertarako nahi zituzten? GERRARAKO. Gerrak ordaintzeko beharrezkoak zituzten aberastasun horiek.

Veitiak denbora zeraman seguraski horrelako liburu bat idazteko intentzioarekin. Konturatu behar dugu, garai hortan jende gehiena analfabetua zela, eta horrelako liburu bat ez zela jende askorentzat zuzendua. Hori dela eta, helburu nagusi batetik idatzi nahi izan zuen Veitiak Norte de Contratación de India Occidentales liburua. Liburu hau talde zehatz bati zegoen zuzenduta, hots, indietako merkatuaren eta trafikoarekin zerikusia zuten pertsonei zuzendua zegoen, hauek ilustratzeko intentzioarekin.

Bestalde, merkantilismoari dagokionean, kontratazio etxearen sorrerarekin eta Sevillan Gaztelako koroaren monopolioaren ezarkuntzarekin bat, Indietako merkatu gaztelari erreserbaturik izateko intentzioa zegoen. Espainiatik at jazo zen praktika merkantilista bat Ingalaterrak aurrera eraman zuen izan zen. Honen helburua zen Amerikatan soilik lehen mailako produktuak lortzea eta hauek manufakturetan lantzea (baina manufakturan Ingalaterran zeudelarik). Produktu hauek manufakturetatik pasa ondoren, berriz ere Ameriketara bidaltzea bertan merkaturatzeko.

Kontratazio etxearen barnean ere sortu ziren beste hainbat gauza: txanpona, idazkera numerikoa, pisatzeko pesak,... garatu ziren. Hauek Amerikarekin zuten sistema ekonomikoa hasi zenetik ezarri zuen Koroak eta gero garatzen joan ziren.

Hala ere, aipatu beharra dago, kontratazio etxeak ere badituela bere alde kontrajarriak. Alde batetik, ongizate publiko bat dugu zeina koroak sortu zuen merkatarien egitekoak edo aktibidadeei laguntzeko Indietako karreran eta bestalde, erregearen aberastasunak handitzeko erregearen organizazio pribatua zen. Koroak, gainera, kontratazio etxea erabili izan zuen bere errenten estrakzioaren politika aurrera eramateko instrumentu bezala.

Entsegu honetan beste galdera bat ere egin beharko genuke. Benetan lagundu ote zuen kontratazio etxeak Ameriketako merkatua garatzen edo aurrera eramaten? Benetan Ameriketako merkatua garatu edo aurrera eramateko balio izan bazuen atlantikoko agente ekonomikoaren instituzio bezala ezagutu edo azalduko genuke, eta ez indietako karrera bezala. Izatez oso garesti irteten zitzaion koroari aktibitate ekonomikoa ordaintzea. Hori dela eta, koroa neutral geratu zuen garapen ekonomikoari dagokioneez, agente ekonomikoen eskuetan utziz. Asuntoa da XVI-XVII.mendeetako espainian agente ekonomikoek apostu egiten zuten begiak estalita izango balituzte bezala, bata bestearen inguruan konfidantzarik izan gabe. Hori dela eta, koroak kontratazio etxearen bitartez transakzio gastuak gutxitzera lagundu zuen.

Honekin guztiarekin bat, korsarioen eta piraten asuntoa zela eta, barkuei babesa ezarri zitzaien eta 1561tik aurrera askoz ere gehiago indartu zen babes hau, zeinetan ez zuten uzten barkuak solte joatea, baizik eta urtean 2 barku joaten eta solte joan gabe. Babes honek ere lortzen zuena zen beste barkuren batek, zeina ez zegoen koroak bidalitako barkuen artean, parte ez hartzea.

Hainbeste asunto ekonomiko gora eta behera, argi dagoena da monarkiak neurri eta lege batzuk ezarri zituela, zeinak ez zitunak bete. Kontratazio etxea ez zen izan bakarra espainiar eta amerikar merkatua erregulatu zuena. Askotan arazoak direla medio organizazioak limitaturik zueden control orokorra aurrera eramateko. Kontratazio etxeak ez zituen baliabide nahikoa espazio geografikoa eta trafiko horretan egiten ziren gauzak kontrolatzeko.

Gainera, kontratazio etxeak, lehenago aipatu dugun ideia batekin jarraiki, alde positivo eta negatiboak izan zituen. Alde positiboan ezarriz gero, erlazio ekonomikoetarako arauak ezarri zituen, Indietako karrera. Honek ere kontratu pribatuak betetzen zirela kontrolatu zuen. Beste hainbat gauza on ere egin zituen alde honetatik jarraiki. Bestalde, alde negatiboari begiratuta, 4 asuntu leudeke:

1. Lehenik, monarkiak arauak ezarri zituen amerikan egiten ziren ekintza ekonomikoetan, baina bere ongizatea soilik bilatuz, agente ekonomikoena baino.

2. Bigarrenik, monarkiak ez zituen berak ezarritako arauak errespetatu, lehen esan bezala, denbora gutxiko irabaziak lortzeko intentzioarekin.

3. Hirugarrenik, aurrekoaren antzera bere boterea erabili zuen merkataritzan ibiltzeko sarrera extraordinarioak izatekotan.

4. Laugarren bezala, erret ofizialek erregeak emandako botereak saldu zituzten benefizio pertsonala lortzeko intentezioarekin.

Hau guztiaz aparte, Mare Clausumaren ideia datorkigu eta egia esan ideia horrekin bat Mare Liberatem ere bai. Alde batetik, Mare Clausum ideia espainiarren aldetik zetorren Itsaso itxia esan nahi zuena eta horren arabera horrek uzten zien espainiarrei beraien monopolioa ezartzen Ameriketan nahi zuten beste esplotatzeko. Bestalde, beste lurraldeek, Mare Liberatem ideiarekin bat zeudenak, hots, Itsaso irekia, horrela espainiak zituen aberastasunetan parte hartu ahal izateko.

Azken ideia gisa, Novatoresen presentzia genuke. Hauek, XVIII.mendean, indietako merkatua liberalizatu zuten, eta hori horrela izanda, Kontratazioa etxea deseuztu egin zen.

Azken batean, liburu honek ilustratzeaz aparte erakutsi nahi zuena zen nola gidatu gobernu on bat eta erret haziendaren administrazioa.

BIBLIOGRAFIA

ACOSTA RODRIGUEZ, Antonio y GONZALEZ RODRIGUEZ, Alfoson y VILA VILAR, Enriqueta (Coord.). La casa de contratación y la navegación entre España y Las Indias. Sevilla. 2004.

HERNANDEZ SANCHO- BARNA, Mario. La real hacienda de los Borbones de España y de America. Iturria: http://revistas.ucm.es/ghi/02116111/articulos/QUCE8282120191A.PDF. Azken bisita: 2011/02/21.

DEL VAS MINGO, Marta Milagros. La justicia mercantil en la Casa de Contratación de Sevilla en el siglo XVI. Iturria: http://www.ejournal.unam.mx/ehn/ehn31/EHNO3103.pdf. Azken bisita: 2011/02/22.